२०२५ च्या नोबेल पुरस्कारांचे विजेते: संपूर्ण यादी, योगदान आणि वैश्विक प्रभाव | Nobel Prize 2025 Winners List in Marathi नोबेल पुरस्कार हे जगातील सर्वात प्रतिष्ठित पुरस्कार आहेत, जे स्वीडिश शास्त्रज्ञ अल्फ्रेड नोबेल यांच्या मृत्युपत्रानुसार दरवर्षी दिले जातात.
२०२५ च्या नोबेल पुरस्कारांची घोषणा ६ ऑक्टोबर ते १३ ऑक्टोबर २०२५ दरम्यान झाली होत आहे.
हे पुरस्कार वैद्यकशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, साहित्य, शांती आणि आर्थिकशास्त्र अशा सहा श्रेणींमध्ये दिले जातात.
प्रत्येक विजेते हे मानवजातीच्या प्रगतीसाठी असाधारण योगदान देतात.
या ब्लॉगमध्ये २०२५ च्या नोबेल पुरस्कार विजेत्यांची संपूर्ण यादी, त्यांचे योगदान आणि माहिती सविस्तर दिली आहे.
नोबेल पुरस्काराची रक्कम ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोना (सुमारे १०३ कोटी रुपये) आहे, जी विजेत्यांना मेडल, डिप्लोमा आणि रोख रकमेसह मिळते.
पुरस्कार वितरण १० डिसेंबर २०२५ रोजी स्टॉकहोम आणि ओस्लो येथे होईल.
चला, श्रेणीनुसार पाहूया.
१. वैद्यकशास्त्र किंवा फिजिओलॉजी (Physiology or Medicine) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ६ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: मेरी ई. ब्रंकॉ (मेरी ई. ब्रंकॉ, अमेरिका), फ्रेड राम्सडेल (फ्रेड राम्सडेल, अमेरिका) आणि शिमोन साकागुची (शिमोन साकागुची, जपान)
कारण: परिधीय रोगप्रतिकारक सहनशीलता (peripheral immune tolerance) संबंधित शोधांसाठी. सविस्तर माहिती:मानवी शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती (इम्यून सिस्टम) हे विषाणू आणि बॅक्टेरियांविरुद्ध लढते, पण कधीकधी ती स्वतःच्या अवयवांवर हल्ला करते, ज्यामुळे ऑटोइम्यून आजार होतात जसे की टायप १ डायबिटीज किंवा रूमेटॉइड आर्थरायटिस. या तिघांच्या संशोधनाने इम्यून सिस्टम कसे नियंत्रित होते हे उलगडले. शिमोन साकागुची यांनी १९९० च्या दशकात नियामक T-कोशिका (regulatory T cells) शोधल्या, ज्या हानिकारक T-कोशिकांना रोखतात. ब्रंकॉ आणि राम्सडेल यांनी 'स्कर्फी' म्युटेशन शोधले, ज्यामुळे फॉक्सपी३ जीनची भूमिका समजली. प्रभाव: हे शोध कर्करोग, अँजिओइम्यून आजार आणि अँजिओट्रान्सप्लांटेशन थेरपीसाठी क्रांतिकारी आहेत. १९०१ पासून या श्रेणीत २२९ विजेते झाले आहेत, आणि २०२५ मध्ये पहिल्यांदा एका महिलेचा (ब्रंकॉ) समावेश आहे.
२. भौतिकशास्त्र (Physics) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ७ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: जॉन क्लार्क (जॉन क्लार्क, ब्रिटन/अमेरिका), मिशेल एच. डेवोरेट (मिशेल एच. डेवोरेट, फ्रान्स/अमेरिका) आणि जॉन एम. मार्टिनिस (जॉन एम. मार्टिनिस, अमेरिका)
कारण: विद्युत परिपथात आवर्ती क्वांटम मेकॅनिकल टनलिंग आणि ऊर्जा क्वांटायझेशनच्या शोधासाठी (macroscopic quantum mechanical tunnelling and energy quantisation in an electric circuit). सविस्तर माहिती:क्वांटम मेकॅनिक्स हे सूक्ष्म कणांसाठी लागू होते, पण हे विजेते असा परिपथ तयार करून दाखविले ज्यात हातात धरता येईल इतका मोठा सिस्टम क्वांटम प्रभाव दाखवतो. १९८० च्या दशकात क्लार्क आणि डेवोरेट यांनी SQUID (Superconducting Quantum Interference Device) विकसित केले, जे अत्यंत संवेदनशील चुंबकीय क्षेत्र मोजते. मार्टिनिस यांनी क्वांटम कम्प्युटिंगसाठी योगदान दिले. प्रभाव: हे शोध MRI मशीन, GPS आणि क्वांटम कम्प्युटर्ससाठी आधार आहेत. भौतिकशास्त्रातील नोबेलने क्वांटम तंत्रज्ञानाला गती दिली आहे.
३. रसायनशास्त्र (Chemistry) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ८ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: ओमार याघी (ओमार याघी, अमेरिका/जॉर्डन), ज्योफ्री ओझिन (ज्योफ्री ओझिन, कॅनडा) आणि सिल्विया व्हॅन डेर वुड (सिल्विया व्हॅन डेर वुड, नीदरलँड्स)
कारण: धातू-आवृतक फ्रेमवर्क (metal-organic frameworks - MOFs) विकसित करण्यासाठी, ज्यात गॅस आणि रसायने वाहू शकतील इतके मोठे जागा आहेत. सविस्तर माहिती:MOFs हे सूक्ष्म जाळी आहेत ज्यात धातू आणि ऑरगॅनिक रसायने जोडलेली असतात. याघी यांनी १९९५ मध्ये पहिला MOF शोधला, ज्यात क्रिस्टल जसे डायमंडपेक्षा मोठे पोर आहेत. ओझिन आणि व्हॅन डेर वुड यांनी हे क्रिस्टल्स तयार करण्याची पद्धत सुधारली. ओमार याघी यांना १० वर्षांच्या वयात रसायनशास्त्राची आवड निर्माण झाली. प्रभाव: हे कार्बन कॅप्चर, वॉटर प्युरिफिकेशन आणि ड्रग डिलिव्हरीसाठी उपयुक्त आहेत. हवामान बदलाविरुद्ध लढ्यात MOFs महत्वाचे आहेत.
४. साहित्य (Literature) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ९ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: लास्लो क्रास्नाहोरकाई (लास्लो क्रास्नाहोरकाई, हंगेरी)
कारण: "अॅपोकॅलिप्टिक दहशतीच्या मध्यभागी कला शक्तीची पुष्टी करणाऱ्या त्यांच्या आकर्षक आणि दूरदृष्टीपूर्ण साहित्यकृतीसाठी" (for his compelling and visionary oeuvre that, in the midst of apocalyptic terror, reaffirms the power of art). सविस्तर माहिती:हंगेरीचे हे लेखक व्यंग्यपूर्ण आणि जटिल शैलीसाठी ओळखले जातात. त्यांची पुस्तके जसे "Satantango" (१९८५) आणि "The Melancholy of Resistance" (१९८९) जगातील विनाश आणि मानवी स्थितीचे चित्रण करतात. २०१५ मध्ये त्यांना मॅन बुकर इंटरनॅशनल पुरस्कार मिळाला. घोषणेपासून ते फ्रँकफर्टमध्ये होते. प्रभाव: क्रास्नाहोरकाईंचे साहित्य युरोपियन साहित्यातील निराशा आणि आशेचे प्रतीक आहे. साहित्य नोबेलने पूर्व युरोपियन लेखकांना प्रोत्साहन दिले.
५. शांती (Peace) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: १० ऑक्टोबर २०२५
विजेते: अद्याप पूर्णपणे जाहीर झालेले नाहीत (अपेक्षित: डोनाल्ड ट्रम्प किंवा इतर शांतता कार्यकर्ते, जसे की गाझा युद्धविरामाशी संबंधित).
कारण: नॉर्वेजियन नोबेल कमिटीने ३३८ नामांकितांमधून निवड केली. ट्रम्प यांचे नाव चर्चेत आहे, कारण इझराइल-हमास युद्धविरामात त्यांचे योगदान. सविस्तर माहिती:शांती पुरस्कार हे राष्ट्रांमधील बंधुभाव, सैन्य कमी करणे आणि शांतता परिषदांसाठी दिला जातो. २०२५ मध्ये २४४ व्यक्ती आणि ९४ संस्था नामांकित होत्या. नॉर्वे संसदेने निवडलेल्या पाच सदस्यांची कमिटी निर्णय घेते. ट्रम्प यांनी स्वतः पुरस्काराची अपेक्षा व्यक्त केली आहे. प्रभाव: हा पुरस्कार जागतिक शांततेसाठी प्रेरणा देतो. मागील वर्षी निहॉन हिडान्क्योला (जपान) मिळाला होता.
(अपडेट: घोषणा आज झाली; अधिकृत विजेते लवकरच अपडेट करू.)
६. आर्थिकशास्त्र (Economic Sciences) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: १३ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: अद्याप जाहीर झालेले नाहीत.
कारण: आर्थिक धोरणे, बाजारपेठा किंवा सामाजिक आर्थिक मुद्द्यांवर आधारित अपेक्षित. सविस्तर माहिती:हा पुरस्कार १९६८ पासून स्वीडनच्या सेंट्रल बँकेने सुरू केला. मागील वर्षी AI आणि न्यूरल नेटवर्कवर आधारित शास्त्रज्ञांना मिळाला होता. प्रभाव: आर्थिक नोबेल जागतिक धोरणांना आकार देतो, जसे की गरीबी कमी करणे किंवा पर्यावरणीय अर्थशास्त्र.
नोबेल पुरस्कार २०२५ चा वैश्विक प्रभाव आणि वारसा२०२५ च्या नोबेल पुरस्कारांनी विज्ञान, साहित्य आणि शांततेत क्रांती घडवली. इम्यून सिस्टम आणि क्वांटम तंत्रज्ञानाचे शोध आरोग्य आणि तंत्रज्ञानाला नवीन उंची देतील, तर क्रास्नाहोरकाईंचे साहित्य मानवी संघर्ष दाखवते. १९०१ पासून १०२१ व्यक्ती आणि संस्थांना पुरस्कार मिळाले, ज्यात ४८ महिला आहेत.
हे पुरस्कार मानवजातीच्या प्रगतीचे प्रतीक आहेत.जर तुम्हाला Nobel Prize 2025 बद्दल अधिक माहिती हवी असेल किंवा अपडेट्स, कमेंटमध्ये सांगा! शेअर करा आणि सबस्क्राईब करा नवीनतम बातम्यांसाठी. #NobelPrize2025 #नोबेलपुरस्कार२०२५ #NobelWinnersस्रोत: NobelPrize.org
२०२५ च्या नोबेल पुरस्कारांची घोषणा ६ ऑक्टोबर ते १३ ऑक्टोबर २०२५ दरम्यान झाली होत आहे.
हे पुरस्कार वैद्यकशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, साहित्य, शांती आणि आर्थिकशास्त्र अशा सहा श्रेणींमध्ये दिले जातात.
प्रत्येक विजेते हे मानवजातीच्या प्रगतीसाठी असाधारण योगदान देतात.
या ब्लॉगमध्ये २०२५ च्या नोबेल पुरस्कार विजेत्यांची संपूर्ण यादी, त्यांचे योगदान आणि माहिती सविस्तर दिली आहे.
नोबेल पुरस्काराची रक्कम ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोना (सुमारे १०३ कोटी रुपये) आहे, जी विजेत्यांना मेडल, डिप्लोमा आणि रोख रकमेसह मिळते.
पुरस्कार वितरण १० डिसेंबर २०२५ रोजी स्टॉकहोम आणि ओस्लो येथे होईल.
चला, श्रेणीनुसार पाहूया.
१. वैद्यकशास्त्र किंवा फिजिओलॉजी (Physiology or Medicine) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ६ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: मेरी ई. ब्रंकॉ (मेरी ई. ब्रंकॉ, अमेरिका), फ्रेड राम्सडेल (फ्रेड राम्सडेल, अमेरिका) आणि शिमोन साकागुची (शिमोन साकागुची, जपान)
कारण: परिधीय रोगप्रतिकारक सहनशीलता (peripheral immune tolerance) संबंधित शोधांसाठी. सविस्तर माहिती:मानवी शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती (इम्यून सिस्टम) हे विषाणू आणि बॅक्टेरियांविरुद्ध लढते, पण कधीकधी ती स्वतःच्या अवयवांवर हल्ला करते, ज्यामुळे ऑटोइम्यून आजार होतात जसे की टायप १ डायबिटीज किंवा रूमेटॉइड आर्थरायटिस. या तिघांच्या संशोधनाने इम्यून सिस्टम कसे नियंत्रित होते हे उलगडले. शिमोन साकागुची यांनी १९९० च्या दशकात नियामक T-कोशिका (regulatory T cells) शोधल्या, ज्या हानिकारक T-कोशिकांना रोखतात. ब्रंकॉ आणि राम्सडेल यांनी 'स्कर्फी' म्युटेशन शोधले, ज्यामुळे फॉक्सपी३ जीनची भूमिका समजली. प्रभाव: हे शोध कर्करोग, अँजिओइम्यून आजार आणि अँजिओट्रान्सप्लांटेशन थेरपीसाठी क्रांतिकारी आहेत. १९०१ पासून या श्रेणीत २२९ विजेते झाले आहेत, आणि २०२५ मध्ये पहिल्यांदा एका महिलेचा (ब्रंकॉ) समावेश आहे.
२. भौतिकशास्त्र (Physics) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ७ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: जॉन क्लार्क (जॉन क्लार्क, ब्रिटन/अमेरिका), मिशेल एच. डेवोरेट (मिशेल एच. डेवोरेट, फ्रान्स/अमेरिका) आणि जॉन एम. मार्टिनिस (जॉन एम. मार्टिनिस, अमेरिका)
कारण: विद्युत परिपथात आवर्ती क्वांटम मेकॅनिकल टनलिंग आणि ऊर्जा क्वांटायझेशनच्या शोधासाठी (macroscopic quantum mechanical tunnelling and energy quantisation in an electric circuit). सविस्तर माहिती:क्वांटम मेकॅनिक्स हे सूक्ष्म कणांसाठी लागू होते, पण हे विजेते असा परिपथ तयार करून दाखविले ज्यात हातात धरता येईल इतका मोठा सिस्टम क्वांटम प्रभाव दाखवतो. १९८० च्या दशकात क्लार्क आणि डेवोरेट यांनी SQUID (Superconducting Quantum Interference Device) विकसित केले, जे अत्यंत संवेदनशील चुंबकीय क्षेत्र मोजते. मार्टिनिस यांनी क्वांटम कम्प्युटिंगसाठी योगदान दिले. प्रभाव: हे शोध MRI मशीन, GPS आणि क्वांटम कम्प्युटर्ससाठी आधार आहेत. भौतिकशास्त्रातील नोबेलने क्वांटम तंत्रज्ञानाला गती दिली आहे.
३. रसायनशास्त्र (Chemistry) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ८ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: ओमार याघी (ओमार याघी, अमेरिका/जॉर्डन), ज्योफ्री ओझिन (ज्योफ्री ओझिन, कॅनडा) आणि सिल्विया व्हॅन डेर वुड (सिल्विया व्हॅन डेर वुड, नीदरलँड्स)
कारण: धातू-आवृतक फ्रेमवर्क (metal-organic frameworks - MOFs) विकसित करण्यासाठी, ज्यात गॅस आणि रसायने वाहू शकतील इतके मोठे जागा आहेत. सविस्तर माहिती:MOFs हे सूक्ष्म जाळी आहेत ज्यात धातू आणि ऑरगॅनिक रसायने जोडलेली असतात. याघी यांनी १९९५ मध्ये पहिला MOF शोधला, ज्यात क्रिस्टल जसे डायमंडपेक्षा मोठे पोर आहेत. ओझिन आणि व्हॅन डेर वुड यांनी हे क्रिस्टल्स तयार करण्याची पद्धत सुधारली. ओमार याघी यांना १० वर्षांच्या वयात रसायनशास्त्राची आवड निर्माण झाली. प्रभाव: हे कार्बन कॅप्चर, वॉटर प्युरिफिकेशन आणि ड्रग डिलिव्हरीसाठी उपयुक्त आहेत. हवामान बदलाविरुद्ध लढ्यात MOFs महत्वाचे आहेत.
४. साहित्य (Literature) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: ९ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: लास्लो क्रास्नाहोरकाई (लास्लो क्रास्नाहोरकाई, हंगेरी)
कारण: "अॅपोकॅलिप्टिक दहशतीच्या मध्यभागी कला शक्तीची पुष्टी करणाऱ्या त्यांच्या आकर्षक आणि दूरदृष्टीपूर्ण साहित्यकृतीसाठी" (for his compelling and visionary oeuvre that, in the midst of apocalyptic terror, reaffirms the power of art). सविस्तर माहिती:हंगेरीचे हे लेखक व्यंग्यपूर्ण आणि जटिल शैलीसाठी ओळखले जातात. त्यांची पुस्तके जसे "Satantango" (१९८५) आणि "The Melancholy of Resistance" (१९८९) जगातील विनाश आणि मानवी स्थितीचे चित्रण करतात. २०१५ मध्ये त्यांना मॅन बुकर इंटरनॅशनल पुरस्कार मिळाला. घोषणेपासून ते फ्रँकफर्टमध्ये होते. प्रभाव: क्रास्नाहोरकाईंचे साहित्य युरोपियन साहित्यातील निराशा आणि आशेचे प्रतीक आहे. साहित्य नोबेलने पूर्व युरोपियन लेखकांना प्रोत्साहन दिले.
५. शांती (Peace) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: १० ऑक्टोबर २०२५
विजेते: अद्याप पूर्णपणे जाहीर झालेले नाहीत (अपेक्षित: डोनाल्ड ट्रम्प किंवा इतर शांतता कार्यकर्ते, जसे की गाझा युद्धविरामाशी संबंधित).
कारण: नॉर्वेजियन नोबेल कमिटीने ३३८ नामांकितांमधून निवड केली. ट्रम्प यांचे नाव चर्चेत आहे, कारण इझराइल-हमास युद्धविरामात त्यांचे योगदान. सविस्तर माहिती:शांती पुरस्कार हे राष्ट्रांमधील बंधुभाव, सैन्य कमी करणे आणि शांतता परिषदांसाठी दिला जातो. २०२५ मध्ये २४४ व्यक्ती आणि ९४ संस्था नामांकित होत्या. नॉर्वे संसदेने निवडलेल्या पाच सदस्यांची कमिटी निर्णय घेते. ट्रम्प यांनी स्वतः पुरस्काराची अपेक्षा व्यक्त केली आहे. प्रभाव: हा पुरस्कार जागतिक शांततेसाठी प्रेरणा देतो. मागील वर्षी निहॉन हिडान्क्योला (जपान) मिळाला होता.
(अपडेट: घोषणा आज झाली; अधिकृत विजेते लवकरच अपडेट करू.)
६. आर्थिकशास्त्र (Economic Sciences) - नोबेल पुरस्कार २०२५घोषणा तारीख: १३ ऑक्टोबर २०२५
विजेते: अद्याप जाहीर झालेले नाहीत.
कारण: आर्थिक धोरणे, बाजारपेठा किंवा सामाजिक आर्थिक मुद्द्यांवर आधारित अपेक्षित. सविस्तर माहिती:हा पुरस्कार १९६८ पासून स्वीडनच्या सेंट्रल बँकेने सुरू केला. मागील वर्षी AI आणि न्यूरल नेटवर्कवर आधारित शास्त्रज्ञांना मिळाला होता. प्रभाव: आर्थिक नोबेल जागतिक धोरणांना आकार देतो, जसे की गरीबी कमी करणे किंवा पर्यावरणीय अर्थशास्त्र.
नोबेल पुरस्कार २०२५ चा वैश्विक प्रभाव आणि वारसा२०२५ च्या नोबेल पुरस्कारांनी विज्ञान, साहित्य आणि शांततेत क्रांती घडवली. इम्यून सिस्टम आणि क्वांटम तंत्रज्ञानाचे शोध आरोग्य आणि तंत्रज्ञानाला नवीन उंची देतील, तर क्रास्नाहोरकाईंचे साहित्य मानवी संघर्ष दाखवते. १९०१ पासून १०२१ व्यक्ती आणि संस्थांना पुरस्कार मिळाले, ज्यात ४८ महिला आहेत.
हे पुरस्कार मानवजातीच्या प्रगतीचे प्रतीक आहेत.जर तुम्हाला Nobel Prize 2025 बद्दल अधिक माहिती हवी असेल किंवा अपडेट्स, कमेंटमध्ये सांगा! शेअर करा आणि सबस्क्राईब करा नवीनतम बातम्यांसाठी. #NobelPrize2025 #नोबेलपुरस्कार२०२५ #NobelWinnersस्रोत: NobelPrize.org
मिशन नवोदय 2025 26 संभाव्य प्रश्नपत्रिका संच उपलब्ध
