२ री उत्तरसूची गुणवत्ता शोध परीक्षा सांगली जिल्हा परिषद २०२३ २४

 

मिशन स्कॉलरशिप / मिशन नवोदय {मिस्कॉ}

विषय- गणित

महत्त्वाची सूत्रे/नियम/व्याख्या

[व्यवहारी अपूर्णांकावरील क्रिया व दशांश अपूर्णांक]                                                                     

संकलन –  महादेव बाबासाहेब पाटील

 (1) अपूर्णांकाचा गुणाकार व्यस्त – जेंव्हा अपूर्णांकाचा अंश छेद होतो तेंव्हा तयार होणारा अपूर्णांक हा दिलेल्या अपूर्णांकाचा गुणाकार व्यस्त अपूर्णांक म्हणतात.

 

(2) अपूर्णांकाची बेरीज व वजाबाकी – जेंव्हा अपूर्णांकाचे छेद सारखे असतात तेंव्हा फक्त अंशाची बेरीज केली जाते व छेद तोच राहतो. छेदांची बेरीज करू नये.

 

(3) छेद सारखा असणाऱ्या अपूर्णांकाची वजाबाकी करताना अंशाची वजाबाकी करावी व छेद तोच ठेवावा.

 

(4) जेंव्हा दिलेल्या अपूर्णांकाचे छेद सारखे नसतील तेंव्हा छेदांचा ल.सा.वि. काढून ते सारखे करावेत व नंतर वजाबाकी किंवा बेरीज करावी.

 

(5) अपूर्णांकाचा गुणाकार  = अपूर्णांकाचा गुणाकार करताना अंशाला अंशाने व छेदाला छेदाने गुणावे.

 

(6) अपूर्णांकाचा भागाकार  = एका अपूर्णांकाला दुसऱ्या अपूर्णांकाने भागले तर भाजकाचा गुणाकार व्यस्त करावा आणि भागाकाराचे चिन्ह गुणाकारात रुपांतरीत करावे.

================================

*दशांश अपूर्णांक*

(1) बेरीज व वजाबाकी  = दशांश अपूर्णांकाची बेरीज करताना अंक एकाखाली एक असावेत व दशांश चिन्ह हे एकाखाली एक असेच हवे.

{जर दशांश अपूर्णांकाला 10,100,1000,........ इ. संख्यांनी गुणले तर 1 वर जेवढे शून्य आहेत तेवढ्या अंकांनी दशांश चिन्ह उजवीकडे सरकवावे.}

(2) दशांश अपूर्णांकाचा गुणाकार = येथे नेहमीप्रमाणे गुणाकार करा. गुण्य व गुणक मध्ये दोघांचे मिळून किती अंकांच्या पूर्वी दशांश चिन्ह आहे ते पहा व उत्तरात तेवढ्याच अंकापूर्वी (उजवीकडून) दशांश चिन्ह द्या.

{जर एखाद्या संख्येला 10, 100, 1000,..........इ. नी.भागले तर 1 वर जेवढे शून्य आहेत तेवढ्या स्थळांनी दशांश चिन्ह डावीकडे लिहावे.}

(3) दशांश अपूर्णांकाचा भागाकार = कोणत्याही संख्येला जर दशांश चिन्ह असणाऱ्या संख्येने भागले तर अंश व छेद यांच्यामध्ये दशांश चिन्ह सारख्या स्थळांनी उजवीकडे असे लिहावेत कि छेद ही पूर्ण संख्या होईल. आता नेहमीप्रमाणे भागाकार करा.